ინოვაციური მიდგომები სწავლების პროცესში

 თანამედროვე განათლების სისტემა ორინტირებულია მოსწავლეზე, კრიტიკული აზროვნება კი ერთ-ერთი მთავარი მისაღწევი მიზანია, რომელიც განსაზღვრავს შეფასების, ანალიზის, განსჯისა და არგუმენტირების უნარ-ჩვევის გამომუშავებას. ამრიგად, განათლების მკვლევრები აქტიურად მუშაობენ დანერგონ ისეთი მეთოდები, რომლებიც მოსწავლის თვითგანვითარებაზე, ცოდნის პრაქტიკულ ტრანსფერზე იქნება ორიენტირებული.

წარმოდგენილი სტატიით გვსურს  განვსაზღვროთ რამდენიმე ინოვაციური მიდგომა, რომლებიც სასწავლო პროცესში მნიშვნელოვანია და საჭირო, რათა მოსწავლის კოგნიტური უნარების განვითარებასთან ერთად, მისი პიროვნული ზრდა განაპირობოს, იგი  ჯანსაღად მოაზროვნე მოქალაქედ აღზარდოს. აინშტაინის ცნობილი ციტატა: ,, განათლება არის ის, რაც რჩება ადამიანს, როცა ყველაფერი დაავიწყდება, რაც სკოლაში ასწავლეს.30 წლის შემდეგ თქვენ უეჭველად დაგავიწყდებათ ყველაფერი, რასაც სკოლაში გასწავლიდნენ.გემახსოვრებათ მხოლოდ ის, რაც სინამდვილეში თავად ისწავლე’’.

   თანამედროვე სასწავლო მოდელი სწორედ ისეთი გარემოს შექმნაზეა ორინტირებული, რომელიც მოსწავლეს დაეხმარება თავად შეძლოს სწავლა, მიაღწიოს მეტაკოგნიციის დონეს. სწორედ ამიტომ ცდილობენ განათლების მკვლევრები ინოვაციურ სასწავლო მეთოდებზე ორიენტირებული საგაკვეთილო პროცესი შემოგვთავაზონ.

ინოვაციური მიდგომები მრავალგვარია, ინტერაქტიური საგაკვეთილო პროცესი მოსწავლის აქტიურ ჩართულობას გულისხმობს, მასწავლებლის როლი მცირეა, იგი მხოლოდ თემის, საკითხის განსაზღვრავს იწყებს, თუმცა პრობლემის ძიებისა და მისი გადაჭრის პასუხისმგებლობა მოსწავლეს ეკისრება.

ინტერაქტიური სასწავლო მიდგომა აერთიანებს: დისკუსიას, დებატებს, პროექტზე მუშაობას, სიმულაციას, თამაშებს, სწავლას კეთებით, შებრუნებული საკლასო ოთახის პრინციპს, როლურ თამაშს. საგულისხმოა აქტივობების ტექნოლოგიებთან დაკავშირება საგაკვეილო პროცესის მოქნილად, საინტერესოდ და სახალისოდ წარსამართად.

ჯონ დიუ ამერიკელი ფსიქოლოგი და განათლების სპეციალისტი განსაზღვრავს, რომ ადამიანი სხვადასხვა სახის ინფორმაციას იმახსოვრებს მაშინ, როდესაც შეუძლია მიღებულის გარდაქმნა სხვადასხვაგვარად.,, სწავლა კეთებით’’ ის ერთ-ერთი მთავარი მიმართულებაა საკლასო აქტივობების, რომელიც მოსწავლის კოორდინირებულ მუშაობს განაპირობებს. დაწყებით კლასებში მოსწავლეები საბაზისო  სასწავლო უნარ-ჩვევებს ივითარებენ: წერის, კითხვის, ზეპირმეტყველების. ამრიგად, მათთვის ძალიან მნიშვნელოვანია ეს პროცესი სახალისოდ წარმიმართოს. ერთ-ერთი პროექტი, რომელიც ამ მიმართულებით განვახორციელე იყო – ,,ჩემი ქალაქი’’, ტექსტზე დაყრდნობით(,,თომა ბავშვთა ქალაქს აშენებს’’) მიმოვიხილეთ ზღაპრის სიუჟეტური ხაზი, იმსჯელეს პერსონაჟთა ქმედებებზე და შემდგომ მიეცათ დავალება შეექმნათ თავიანთი ქალაქი, რომლსაც დაარქმევდნენ სახელს, ექნებოდათ წესები, უნდა განესაზღვრათ ვინ იცხოვრებდა ამ ქალაქში და როგორი ფერის, ფორმის იქნებოდა იგი. აქტივობამ დიდი მოწონება დაიმსახურა, თითოეული ჯგფის წევრი ჩაერთო პროცესში, გადაინაწილეს როლები და შექმნეს მაკეტი, დიორამა მათი ქალაქის. წარადგინეს პრეზენტაციის სახით, ბოლოს კი შეაჯამეს, წინასწარ მომზადებულ შეკითხვებზე პასუხის გაცემით გამოვლინდა რა იყო აქტივობის სირთულე, რა მოეწონათ ყველაზე მეტად და რამდენად სასიამოვნო, სახალისო აღმოჩნდა მათთვის. ამ პროექტის განხორციელების პროცესში მოსწავლეებმა შეძლეს კოლაბორაციული მუშაობა, ერთი მიზნის ირგვლივ გაერთიანდნენ, ტექსტის ტრანსფერი მოახერხეს, რაც მათთვის მოტივაციის მომცემი აღმოჩნდა. გამოიმუშავეს შემოქმედებითობის, წარდგენის, პრეზენტირების მნიშვნელოვანი უნარ-ჩვევა.

თანამედროვე სასწავლო სივრცე ტექნოლოგიების გარეშე წარმოუდგენელია, დღესდღეობით აქტუალურია შებრუნებული საკლასო ოთახის პრინციპი, რომელიც გულისხმობს მცირე ვიდეო-ლექციის ჩაწერას, მოსწავლე ისმენს ნებისმიერ, მისთვის სასურველ დროს მას და ამუშავებს საკითხს, მომდევნო დღეს კი კლასში მსჯელობენ  ვიდეო-ლექციის ირგვლივ. ამ მიმართულებით საინტერესო აღმოჩნდა დისკუსია წიგნიერების თემაზე. მას წინ უძღვოდა მცირე ვიდეო-ლექცია უმბერტო ეკოს წერილის ,,წიგნი თუ კომპიუტერი’’შესახებ, მოსწავლეებმა მოისმინეს იგი, შემდგომ კი დისკუსიის სახით განსაზღვრეს პრობლემა, იმსჯელეს წიგნიერების დონის დაცემის საკითხზე და მისი მოგვარების გზებზე.  მოსწავლეებმა გამოიმუშავეს მსჯელობის, მოსმენის, ანალიზის უნარ-ჩვევა.

ერთია უშუალოდ მასწავლებელმა შექმნას ვიდეო რესურსი მოსწავლისთვის, თუმცა მეტად მნიშვნელოვანია თავად მოსწავლე ჩაერთოს აპ პროცესში. დღესდღეობით ქართულის ენის გრამატიკის შესწავლა ნაკლებად პოპულარულია, რადგან სამწუხაროდ, აქცენტი კეთდებოდა წესების დაზუთხვაზე და არა პრაქტიკულ გამოყენებაზე. პროცესის სახალისოდ წარსამართად გადაწყვიტე უშუალოდ ისინი ჩამერთო გრამატიკის რესურსის შექმნაში. შესწავლილი საკითხების ირგვლივ ჩაწერეს ვიდეო-გაკვეთილები, რომლებშიც დეტალურად ხსნიან  სხვადასხვა გრამატიკული ასპექტის მნიშვნელობას, მოჰყავთ მაგალითები, აკეთებენ სქემებს, საუბრობენ მეტყველებაში დაშვებეულ შეცდომებზე, ვიდეოშივე აძლევენ დავალებას მათ ,,მოსწავლეებს’’. პროცესი აქტიურად წარიმართა, შეძლოს არა მხოლოდ ვიდეო-გაკვეთილის ჩაწერა, არამედ მისი დამონტაჟებაც. აღნიშნული მასალა აიტვირთა სკოლის ვებ-გვერდზე და სკოლის იუთუბ არხზე, რომლის გამოყენების საშუალება სხვა მოსწავლეებსაც აქვთ.

დღესდღეობით, აქტიურად საუბრობენ, რომ ადამიანი ყველაზე უკეთ მაშინ სწავლობს, როდესაც სხვას უხსნის საკითხს. ამ დროს ემატება თავდაჯერება, თვითრწმენა და ცოდნის სიღრმესაც ავლენს. არაფერს ვიტყვით შინაგანი მოტივაციის გაღვივებაზე, რის შემდეგაც მათ გრამატიკა საინტერესო და სახალისო შესასწავლ მასალად ევლინებათ და არა პირიქით. ჯონსონის მიხედვით კოლაბორაციული სასწავლო მოდელის მთავარი პრინციპია ასწავლოს სხვას, გაუზიარო შენი ცოდნა და გამოცდილება მარტივად და გასაგებად.

ინფორმაციის აკუმულირება, მისი დამუშავება და საერთო მიზნამდე მისვლა რთული პროცესია, თანამშრომლობითი სასწავლო მოდელის განხორციელებისას კი აღნიშნული მარტივდება,  კოლაბორაციული სასწავლო პრინციპის ერთ-ერთი მახასიათებელია სეგმენტური მეთოდის დანერგვა სასწავლო პრაქტიკაში. ჯგუფებად დანაწილებული მოსწავლეები მუშაობენ ერთობლივად, ფორმატი იყოფა იმდენ ნაწილად რამდენი ჯგუფის წევრიცაა გაერთიანებული, ხოლო საერთო ველში იწერება შეთანხმებული, წარსადგენი ვერსია. აღნიშნულის გამოყენებით სახალისო აღმოჩნდა პროექტი-,,გაუკეთე სკოლას რეკლამა’’, რომლის დროსაცმოსწავლეებმა ოთხ სეგმენტად გაანწილეს ფორმატი, თითოეულ მათგანში ჩაიწერა მათი სლოგანის ვერსიები, მსჯელობის შემდგე კი შეარჩიეს საერთო, რომელიც დამუშავდა და ლოგოსთან ერთად რეკლამად ტრანსფორმირდა. აღნიშნული საშუალება დაეხმარა მათ მეტად ორგანიზებულები ყოფილიყვნენ, ჩამოეყალიბებინათ საკუთარი აზრი და მისულიყვნენ კონსესუსამდე, რაც ცხადია თანამშრომლობითი სწავლების ერთ-ერთი საგულისხმო კომპონენტია.

მრავალგვარია ინოვაციური მეთოდები თანამედროვე სასწავლო სივრცეში, მასწავლებლებს ყოველთვის უნდა გვახსოვდეს, რომ მოსწავლე მაშინ აღწევს დასახულ მიზანს, როდესაც უშუალოდ ის მონაწილეობს აქტივობის განხროციელებაში, უშუალოდ იგი ქმნის პროდუქტს, ჩვენ კი მხოლოდ დამკვირვებლის, ფასილიტატორის როლი გვენიჭება, რომელმაც პროცესი უნდა წარმართოს ირიბად, მოსწავლეებს აუმაღლოს მოტივაცია და გააბედნიეროს ისინი.

 

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. თანამშრომლობითი სწავლა-სწავლება- https://srri.umass.edu/topics/collaborative-group-techniques/
2. თანამშრომლობითი სწავლება- https://mastsavlebeli.ge/?p=2342
3. Collaborative learning- https://educationendowmentfoundation.org.uk/education-evidence/teaching-learning-toolkit/collaborative-learning-approaches#:~:text=A%20collaborative%20(or%20cooperative)%20learning,together%20on%20a%20shared%20task.
4. სასწავლო ტექნიკები: https://futureeducationmagazine.com/21st-century-teaching-methods/
5. როგორ განვახორციელოთ სასწავლო მეთოდები: https://piogroup.net/blog/20-innovative-teaching-methods-with-examples-how-to-implement-in-education-process
6. სასწავლო მეთოდები: https://www.splashlearn.com/blog/teaching-methods/

წყარო  https://mastsavlebeli.ge/