თათია მარდალეიშვილის საგანმანათლებლო ბლოგი: July 2022

Tuesday, July 26, 2022

Sunday, July 17, 2022

კომპლექსური დავალება – წერილი პერსონაჟს

მესამე თაობის ეროვნულ სასწავლო გეგმაში გრძელვადიანი მიზნები ჩამოყალიბებულია საგნობრივი სამიზნე ცნებებისა და საფეხურის შედეგების სახით.

გრძელვადიან მიზნებს (შედეგებსა და სამიზნე ცნებებს) აზუსტებს და უფრო მკაფიოს ხდის ცნებასთან დაკავშირებული ქვეცნებები, მკვიდრი წარმოდგენები და საფეხურის საკვანძო კითხვები.

ქვეცნებები გამომდინარეობს სამიზნე ცნებიდან. მათი საშუალებით განისაზღვრება კონკრეტული საკითხები და ქვესაკითხები.

მკვიდრი წარმოდგენები შემოფარგლავს ცნების მოცულობას და განსაზღვრავს, რა უნდა ჰქონდეს გაცნობიერებული მოსწავლეს ამ ცნებასთან მიმართებით საფეხურის ბოლოს.

საფეხურის საკვანძო კითხვების საშუალებით გამოიკვეთება აქცენტები, რომლებზე ორიენტირებითაც უნდა წარიმართოს სწავლა-სწავლების პროცესი.

შუალედური მიზანი (კომპლექსური დავალება), რომელიც თემის ფარგლებში გამოიყოფა, გულისხმობს სამ აუცილებელ კომპონენტს:

პროდუქტი, რომელსაც ქმნის მოსწავლე (მაგ., ქართულ ენასა და ლიტერატურაში შეიძლება შეიქმნას შემდეგი პროდუქტები: პოსტერი, კომიქსი, მცირე ზომის ტექსტი, პერსონაჟის დახასიათება და ა.შ.);
ძირითადი საკითხი, რომელსაც შეეხება კომპლექსური დავალება;
შეფასების კრიტერიუმები, რომლებიც მიემართება სამიზნე ცნების მკვიდრ წარმოდგენებს.

მინდა, გაგიზიაროთ იაკობ გოგებაშვილის „ჭკვიანი ძაღლების“ მიხედვით შექმნილი ორიგინალური კომპლექსური დავალება „წერილი პერსონაჟს“ (ავტორი – ხათუნა ფირცხალაშვილი, ქუთაისის 23-ე საჯარო სკოლის მენტორი მასწავლებელი, დაწყებითი განათლების ექსპერტ-კონსულტანტი).

საგანი: ქართული ენა და ლიტერატურა

ძირითადი რესურსი/ტექსტი/: იაკობ გოგებაშვილის „ჭკვიანი ძაღლები“

თემა: ერთგულება

შესაძლო დამატებითი თემატიკა: სიკეთე

კლასი: III

გრძელვადიანი მიზნები – ტექსტი (ჟანრები) – შედეგები: (I).1, 2, 3, 4, 5)

სამიზნე ცნების მკვიდრი წარმოდგენები:

ტექსტის მეშვეობით ავტორი გვიზიარებს თავის სათქმელს, რომელიც ჩვენს ცხოვრებას უკავშირდება.
ტექსტში მოცემული მინიშნებების საფუძველზე შესაძლებელია მისი სიღრმისეულად გააზრება, ახალი კუთხით წარმოჩენა.
ტექსტი შეიძლება იყოს სხვადასხვა ჟანრის; ყოველი ჟანრის ტექსტს აქვს თავისებური შინაარსი, ენა და სტრუქტურა/აგებულება.

ქვეცნებები:

არამხატვრული ჟანრი (წერილი); საკომუნიკაციო სიტუაცია; მიზანი, თემა, ადრესატი (რა მიზნითაა დაწერილი? რის შესახებაა დაწერილი? ვის სწერენ?); წერის სტრატეგიები

შუალედური სასწავლო მიზანი

საკითხი: იაკობ გოგებაშვილის „ჭკვიანი ძაღლების“ პერსონაჟის, გადარჩენილი ბიჭის სახელით წერილის მიწერა ბერებისთვის

ქვესაკითხები:

მოთხრობა „ჭკვიანი ძაღლების“ მიხედვით პერსონაჟის წერილის (სტრუქტურა, თემა, მიზანი, ადრესატი, ენა; წერის სტრატეგიები, კრიტერიუმების ბადის შექმნა, იდეების გენერირება) პირველადი ვარიანტის გაუმჯობესება

საკვანძო კითხვები: როგორ/რა სტრატეგიები გამოვიყენო წერის დაწყებამდე, წერის დროს და წერის შემდეგ? როგორ წარმოვაჩინო წერილში ჩემი მიზანი? როგორ შევარჩიო ენობრივი საშუალებები მიზნისა და ადრესატის გათვალისწინებით?

წერილი პერსონაჟს

წარმოიდგინე, რომ ბიჭი, რომელიც ბერებმა გადაარჩინეს შვეიცარიის მთებში, გაიზარდა და მშობლებმა უამბეს მას მთებში მომხდარი ამბის შესახებ. წარმოიდგინე თავი ბიჭის ადგილას და მისწერე წერილი შვეიცარიაში მცხოვრებ ბერებს. რას ეტყოდი მათ?

ნამუშევარში:

ადრესატს გაახსენე შენი თავი;
გამოკვეთე, რატომ, რა მიზნით გადაწყვიტე წერილის მიწერა;
დაიცავი წერილის აგებულება (მისალმება, ძირითადი ნაწილი, დამშვიდობება, ხელმოწერა);
შეარჩიე სიტყვები და გამოთქმები, რომლებიც, შენი აზრით, შთაბეჭდილებას მოახდენს ბერებზე.

დავალების შეფასების კრიტერიუმები

ნამუშევრის წარდგენისას წარმოაჩინე:

რატომ მიგაჩნია, რომ შენი ნამუშევარი წერილია (ტ. 3);
რატომ მიგაჩნია, რომ ბიჭი ასეთ წერილს მისწერდა ბერებს – მოთხრობაში მოცემულ რომელ მინიშნებებს დაეყრდენი (ტ.1, 2).

კომპლექსური დავალების დამუშავების ეტაპები (აქტივობები, რესურსები)

ეტაპი 1. მოსწავლეებისთვის კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობა

დავალების მოთხოვნების გაცნობიერება

რესურსები/აქტივობები

რესურსი 1. სხვადასხვა ჟანრის ტექსტის, მათ შორის წერილის ნიმუშები

აქტივობა 1. წინარე ცოდნის გააქტიურება;

აქტივობა 2. ნასწავლის შეხსენება, ყველა წერილისთვის დამახასიათებელი საერთო ნიშან-თვისებების პოვნა მაგალითებსა და კონტრმაგალითებზე (კი/არა მაგალითებზე) დაკვირვებით;

აქტივობა 3. დავალების პირობის საკუთარი სიტყვებით ჩამოყალიბება.

გეზის მიმცემი შეკითხვები

მიგიწერია თუ არა ვინმესთვის წერილი? (აქტ. 1)
როგორ ფიქრობ, რატომ წერენ ადამიანები წერილებს?
რა მიზნით მიგიწერია წერილი? ვისთვის?
როგორ ფიქრობ, რომელია წერილის ნიმუში? (კი/არა მაგალითები) (აქტ. 2)
რატომ მიგაჩნია ასე? დაასაბუთე შენი მოსაზრება.
რით განსხვავდება ერთმანეთისგან? რა ახასიათებს წერილს ისეთი, რითაც ის სხვა ტექსტებისგან/ჟანრებისგან განსხვავდება?
როგორი ფორმატით არის წარმოდგენილი წერილი?
რას მოითხოვს შენგან დავალება? (აქტ. 3)

ეტაპი 2. კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა, დავალების წარდგენა

ნაბიჯი 1. რატომ მიგაჩნია, რომ შენი ნამუშევარი წერილია? (ტ. 3)

რესურსი 1. წერილის ნაწილები

აქტივობა 1. წერილის ნაწილების ურთიერთდაკავშირება, დაკვირვება წერილის შინაარსობრივ და სტრუქტურულ მახასიათებლებზე.

გეზის მიმცემი შეკითხვები

რა მიზნითაა დაწერილი პირველი წერილი? მეორე?
რა ჰქვია ადამიანს, რომელსაც ეგზავნება წერილი?
ვინ არის პირველი წერილის ადრესატი? მეორის? რატომ მიგაჩნია ასე? რომელ მინიშნებებს დაეყრდენი – ენობრივს? შინაარსობრივს?
ვინ არის პირველი წერილის ავტორი? მეორის? რატომ მიგაჩნია ასე? რომელ მინიშნებებს დაეყრდენი – ენობრივს? შინაარსობრივს?
სად ჩანს წერილში მისალმება, მოკითხვა, დამშვიდობება?
როგორ დაუკავშირებდი ერთმანეთს წერილის ნაწილებს?
დაასაბუთე არჩევანი – რის საფუძველზე შეარჩიე მიმართვა და დასასრული – რომელ მინიშნებებს დაეყრდენი – ენობრივს? შინაარსობრივს?
შეესაბამება თუ არა წერილის შინაარსი მიზანს? რატომ მიგაჩნია ასე ?

ნაბიჯი 2. რომელი სტრატეგიები გამოიყენე წერის დაწყებამდე, წერის დროს და წერის შემდეგ? (ტ.3) რატომ მიგაჩნია, რომ ბიჭი ამგვარ წერილს მისწერდა ბერებს – მოთხრობაში მოცემულ რომელ მინიშნებებს დაეყრდენი? (ტ.1, 2)

რესურსები/აქტივობები

რესურსი 1. წერილის ჩარჩო

რესურსი 2. კრიტერიუმების ბადის ნიმუში

აქტივობა 1. მეტაკოგნიტიური პაუზა

რეკომენდაცია: მეტაკოგნიტიური პაუზა გულისხმობს სამუშაო პროცესის შეჩერებას იმ მიზნით, რომ გააანალიზო/გააცნობიერო, როგორ წარმართავ მას ან როგორ მიმდინარეობდა იგი. მეტაკოგნიტიური პაუზა შეიძლება წინ უძღოდეს ან მოსდევდეს აქტივობას.

მოცემულ შემთხვევაში მოსწავლეებს ვამსჯელებთ იმის შესახებ, რა ნაბიჯებს გადადგამენ წერითი დავალების შესასრულებლად, რა სტრატეგიებს გამოიყენებენ. შეიძლება, გუნდებმა საკუთარი ვერსიები შეიმუშაონ და შემდეგ ამ ვარიანტების ერთობლივი განხილვა მოხდეს. მასწავლებელი გეზის მიმცემი შეკითხვებით დაეხმარება (გზამკვლევში მოცემულია წერის სტრატეგიების ჩამონათვალი).

აქტივობა 2. იდეების გენერირება წერილის დასაწერად

გეზის მიმცემი შეკითხვები

რა ნაბიჯებს გადადგამ წერილის დაწყებამდე, წერის დროს, წერის შემდეგ? (აქტ. 1)
რომელი სტრატეგიები დაგვეხმარება ნამუშევრის გაუმჯობესებაში?
რა ასაკში გაიგებდა ბიჭი თავისი გადარჩენის ამბავს?
რა იქნებოდა მისი საყვარელი საქმიანობა? (აქტ. 2)
რას იფიქრებდა, როგორ მოიქცეოდა, როცა თავისი გადარჩენის ამბავს გაიგებდა?
რატომ მოუნდებოდა წერილის დაწერა, რა მიზნით?
როგორ მიმართავდა ბერებს?
როგორ დამეხმარება წერილის ჩარჩო წერილის წერისას?

აქტივობა 3. წერილის პირველადი ვარიანტის წერა (დამოუკიდებელი სამუშაო)

აქტივობა 4. პირველი ვარიანტის გაუმჯობესება, გადაწერა, გაფორმება

გეზის მიმცემი შეკითხვები

როგორ უნდა მოიქცე პირველადი ვარიანტის შექმნის შემდეგ? (აქტ. 3)
როგორ გამოხატავდა ბიჭი მადლიერებას?
როგორ აუხსნიდა ბერებს, რა ზეგავლენა მოახდინა მასზე თავისი გადარჩენის ამბის გაგებამ?
როგორ დაასრულებდა წერილს?
რომელი კრიტერიუმების მიხედვით დააკვირდები შენ მიერ დაწერილ წერილს გასაუმჯობესებლად? (აქტ. 4)
რომელ დეტალებს შეცვლი, ჩაამატებ? რას შეუცვლი ადგილს?

აქტივობა 5. წერილის პირველადი ვარიანტის გაუმჯობესება, დასრულება და გაფორმება

მსმენელები გამოიყენებენ „მსმენელის დღიურს“.

კითხვები:

რა მოგეწონა ყველაზე მეტად თანაკლასელის წერილში?
ჰქონდა თუ არა წერილს დასაწყისი, შუა ნაწილი და დასასრული?
რით ჰგავდა შენსას? რით განსხვავდებოდა?

კომპლექსური დავალების წარდგენისას მასწავლებლის მიერ დასმული კითხვები (შეირჩევა საჭიროებისამებრ):

რატომ მიგაჩნია, რომ შენ მიერ შექმნილი ტექსტი ნამდვილად წერილია?
აღწერე, როგორ წარიმართა დავალებაზე მუშაობის პროცესი, რა ნაბიჯები გადადგი, რა თანამიმდევრობით.
რით და როგორ გააუმჯობესე პირველადი ვერსია?
დავალებაზე მუშაობის პროცესში რა გაგიძნელდა, რა გაგიადვილდა? რატომ?
მსგავსი ფორმის (მაგ., წერილის) ან შინაარსის (მაგ., მადლიერებაზე) დავალება სხვა დროს თუ შეგისრულებია? მსგავსი სტრატეგიები გამოგიყენებია?
რას გააკეთებდი განსხვავებულად, ახლა რომ იწყებდე დავალებაზე მუშაობას?
როგორ/რა სტრატეგიების გამოყენებით გააუმჯობესებდი მიღწევებს/როგორ მიაღწევ უკეთეს შედეგს?

გამოყენებული რესურსები:

ქართული ენა და ლიტერატურა – დაწყებითი საფეხურის (I-IV კლასების) გზამკვლევი – მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით (საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს სკოლამდელი და ზოგადი განათლების განვითარების დეპარტამენტი)

https://www.mes.gov.ge/uploads/files/gzamkvlevi/%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98-1-4.pdf

იაკობ გოგებაშვილი, „ჭკვიანი ძაღლები“
წყარო http://mastsavlebeli.ge

ერთი გაკვეთილის ამბავი

გაკვეთილებისთვის მზადება ჩემს ყოველდღიურობას ფონად გასდევს. მაღაზიაში მივდივარ, ჭურჭელს ვრეცხავ თუ გოგონას ბაღიდან გამოსაყვანად მივიჩქარი – ფიქრები სლაიდებივით იშლებიან გონებაში და ცალკე ფოლდერებად ლაგდებიან. მგონია, რომ მუდმივი ფიქრისთვის შთაგონება ჯილდოდ მოდის და ამგვარი წამები გაელვებას ჰგავს. იდეებს მადლიერებით ვიღებ და ოთხი კლასისთვის განკუთვნილ „ფოლდერებში“ ვათავსებ. მერე ეს ყველაფერი პროექტების სახით გარკვეულ მიმართულებას იღებს. ცხადია, გამოცდილება, სასწავლო მიზნების გაცნობიერება და მეთოდების ცოდნა სწავლებას ამარტივებს. ჩემ მიერ აღწერილი პროცესი ზოგჯერ ელვისებურ სახეს იღებს, მაგალითად, როცა კლასიდან კლასისკენ მივქრი. დღესაც ასე იყო და მსურს, ერთი გაკვეთილის ამბავს მოგიყვეთ.

შინ დაბრუნებული, ბავშვების ნაწერებს რომ ვკითხულობდი, ვფიქრობდი, რომ სწავლება შემოქმედებითი პროცესია და ზოგჯერ გეგმები საპნის ბუშტივით სკდება.

პირველი გაკვეთილი მეშვიდე კლასთან მქონდა. წაიკითხე ჩემი წიგნი – ამ მეთოდით ბავშვები ერთმანეთისთვის დიანა ანფიმიადის „დაკარგული სიტყვების ლექსიკონს“ კითხულობენ, ფურცლებში წარწერებიან ბარათებს ტოვებენ და ქართულის გაკვეთილზე წიგნებს ცვლიან – ერთმანეთის წიგნებში მთავარი პერსონაჟის მსგავსად მოგზაურობენ. წიგნის გავლენით წერითი დავალების ინსტრუქცია ამგვარი იყო: წარმოიდგინე, რომ ერთ დღეს უცხო ქალაქში გაიღვიძე. აღწერე იქ გატარებული ერთი დღე. ზოგ გაკვეთილს დავალებების კითხვას ვუთმობთ, ზოგჯერ კი მათი რვეულები შინ მიმაქვს და განმავითარებელ კომენტარებს ვუწერ. ამ დღესაც ასე გადავწყვიტე, გაკვეთილის ბოლოს რვეულებს ხელი მოვხვიე და მესამე კლასისკენ გავიქეცი. სკოლაში დრო აჩქარებულია – 30 წუთი გაკვეთილისთვის გვაქვს, 5 – შესვენებისთვის, რომელიც უსწრაფესად გადის. შესვენებაზე სანამ ჩემს ნივთებს თავს ვუყრი, ბავშვები კითხვებს მისვამენ, ამბებს მიზიარებენ, დღიურებს მიკითხავენ, ნახატებს მაჩვენებენ… ეს ძალიან ძვირფასი და მნიშვნელოვანი წუთებია. განსაკუთრებით რთულია, როცა ერთი სართულის მარჯვენა ფლიგელიდან სხვა სართულზე ან მოპირდაპირე ფლიგელის ბოლო საკლასო ოთახისკენ მივრბივარ. ვიწრო დერეფანში თავი მარათონელი მგონია – თან არგუსივით ას თვალს ვიბამ, საკლასო ოთახის უეცრად გაღებულ კარს რომ არ შევასკდე.

ამ დილას, სანამ ერთი კლასიდან მეორისკენ მივქროდი, ბოლო ზარისთვის გამოწყობილი მეთორმეტეკლასელები მხვდებოდნენ და სკოლის დღეების მნიშვნელობაზე ვფიქრობდი – როგორი საჭიროა დამღლელი რუტინისგან გამიჯვნა და იმის გააზრება, რომ სკოლის ყოველი დღე მიდის, ქრება და რომ ეს დრო არასდროს დაბრუნდება.

მესამე კლასში არჩილ სულაკაურის „ცისფერ ირემს“ ვკითხულობთ. იმ თავზე უნდა გვესაუბრა, როცა პიპა მოხეტიალე მუსიკოს ოლილეს გაიცნობს. წიგნები, რვეულები და ჩანთა მასწავლებლის მაგიდაზე დავაწყვე და ფუტკრის სკასავით აფუთფუთებული კლასის დამშვიდებას დაველოდე. მეშვიდეკლასელების რვეულებმა ჩემი ყურადღება მიიქცია – ძალიან უყვართ თემების წერა და ვფიქრობდი, ნეტავ, რა დამხვდება-მეთქი. სწორედ მაშინ დამებადა ახალი იდეა – მესამეკლასელებისთვის უფროსკლასელების რვეულები მეჩვენებინა. როლური მოდელი გახდა გაკვეთილის მთავარი მიზანი. ჩემი დაკვირვებით, სხვის პირად მაგალითს დიდი გავლენა აქვს ბავშვებზე.

– გინდათ, მეშვიდეკლასელის საშინაო დავალების რვეული გაჩვენოთ? – ვიკითხე და ბავშვებმა თანხმობის ნიშნად შეძახილებით წამახალისეს.

თეკლას რვეული შევარჩიეთ, რადგან მათი კლასელის დაა და კარგად იცნობენ, ამასთანავე, თეკლა ხშირად ლიტერატურული კაფეს წარმართვაში გვეხმარება. ერთმა მშობელმა ისიც კი მითხრა, როდესაც ჩემი გოგონა თეკლას ხვდება სკოლაში, ის დღე დღესასწაულად მისთვის იქცევა ხოლმეო.

თეკლას რვეული მოვძებნე და თვალიერება დავიწყეთ. ილუსტრაციებსა და ნაწერებს შორის ჩემი განმავითარებელი კომენტარები ადვილად ამოიცნეს.

თეკლას თემისთვის „ხელუხლებელი მონები“ დაურქმევია. ორფურცლიანი ნაშრომის დანახვისას მესამეკლასელები აღფრთოვანდნენ, რამდენი დაუწერიაო.

თეკლას ინსტრუქციის საპასუხოდ მოუფიქრებია მოთხრობა (იხ. სკოლის ბლოგი), რომლის მთავარი პერსონაჟი თავად არის. ერთ დილას სხვაგან გაეღვიძება – „თითქოს რვეულის ფურცლებზე ვიყავი და მე თვითონ ვქმნიდი ჩემს თავგადასავალს“. უცნაურ ქალაქში მოხვედრილი წელში მოხრილ, პირღია, ფერდაკარგულ ადამიანებს აღმოაჩენს. ქალაქის კარიბჭეს აწერია: „ხელუხლებელი მონები“. პერსონაჟი თეკლა ერთ ბიჭს სახეში შემოულაწუნებს და გამოაფხიზლებს. ბიჭის ბაბუა გამომგონებელი ყოფილა და მის ავტოფარეხში მოწყობილობა „სახეში გამლაწუნებელს“ მოძებნიან. ასე გამოაღვიძებენ დამონებულ ადამიანებს, ხოლო კიდევ ერთი ხელსაწყოთი სახელად „სითეთრის შემწოვით“ მოქალაქეებს ფერსაც დაუბრუნებენ.

ბავშვები სულგანაბულები მისმენდნენ, მე კი ის მიხაროდა, რომ თეკლას მოთხრობა დიანა ანფიმიადის „დაკარგული სიტყვების ლექსიკონის“ შთაგონებით დაუწერია (პარალელური სამყარო, რვეულის ფურცლებში მოგზაურობა).

წელში მოხრილი, პირდაღებული ადამიანები უკეთ რომ წარმოედგინათ, განვასახიერე და ბავშვების სიცილმა მინისპექტაკლისკენ მიბიძგა.

კლასის ყველა ბიჭი დაფასთან გამოვიყვანე და დამონებული ადამიანების როლის შესრულება ვთხოვე. თავი გადააგდეს, პირი დააღეს და გაშეშდნენ. მე თეკლას როლი მოვირგე და მესამეკლასელი გაბრიელი გამოვაფხიზლე, გოგოები კი სილის გამლაწუნებელ ხელსაწყოდ გარდაისახნენ, მწკრივში ჩადგნენ და რობოტის ტონით გაიძახოდნენ: „ჩვენ ვართ სილის გამლაწუნებლები!“ – ასე, სათითაოდ გამოაფხიზლეს მონებად ქცეული ბიჭები და დროული ჩარევა გახდა საჭირო, რომ როლში შეჭრილებს ერთმანეთის ცემა არ დაეწყოთ.

მერე წერითი აქტივობა შევთავაზე – ფერადი ბარათები დავურიგე და თეკლასთვის წერილის მიწერა ვთხოვე.

მიმართვაზე რომ ვფიქრობდით, ლუკამ თქვა, მე, „ჩემო მწიგნობარო თეკლა“, ასე მივწერო. ბავშვების წერილები (იხ. სკოლის ბლოგი) თეკლას ქართულის რვეულში შევინახე და საშინაო დავალებაზე დავფიქრდი. ამ დროს ნატამ მთხოვა, ჩვენც მეშვიდეკლასელების დავალება მოგვეცითო. ინსტრუქციას დაფაზე რომ ვწერდი, დაჩიმ ახალი პუნქტი დაამატა, ილუსტრაციასაც დავხატავთო.

სკოლიდან დაბრუნებული თეკლა თვალებგაბრწყინებული კითხულობდა ფერად ბარათზე დატოვებულ შთაბეჭდილებებს. მესამეკლასელებს საპასუხო წერილი (იხ. სკოლის ბლოგი) მისწერა და ბავშვებს შესთავაზა, თქვენს საშინაო დავალებებს წავიკითხავ და კომენტარებს დაგიწერთო.

თეკლას საკლასო ოთახი ზუსტად მესამე კლასის თავზეა, ამიტომ წერილს თოკზე გამოაბამს და მეორე სართულზე ჩამოგვიშვებს.

როლური მოდელი, შემოქმედებითი მიდგომა, ბავშვების აზრის გათვალისწინება, აქტივობების მონაცვლეობა და მინისპექტაკლი – ამ ყველაფერმა ერთი დაუვიწყარი გაკვეთილი შექმნა. მჯერა, რომ უფროსკლასელების საშინაო დავალებებისადმი დამოკიდებულება უმცროსკლასელების მოტივაციას აამაღლებს. ამ გაკვეთილმა კიდევ უფრო მკაფიოდ დამანახა, რაოდენ დიდია პირადი მაგალითის გავლენა და როგორ შეიძლება, მოსწავლის ერთი დავალება სასწავლო რესურსად იქცეს.

წწყარო ; http://mastsavlebeli.ge

აქტივობები, მდგრადი განვითარებისთვის

გარემოს დაცვაზე არაერთხელ დამიწერია. ბოლო პერიოდში ჩემი ყველა აქტივობა მდგრად განვითარებაზეა ორიენტირებული. თანამედროვე სკოლაში გეოგრაფია უნდა გახდეს ის რგოლი, რომელიც დაეხმარება მოსწავლეს, გააცნობიეროს ბუნებისა და საზოგადოების, ბუნებრივი და სოციალური დისციპლინების მჭიდრო ურთიერთკავშირი. გეოგრაფია ეხმარება მოსწავლეს ცნობიერების ჩამოყალიბებაში, ეს კი, თავის მხრივ, ეხმარება მას, გააცნობიეროს საკუთარი პასუხისმგებლობა იმ ყველაფერზე, რაც სამყაროში ხდება.

ძალიან საინტერესოა, რას ფიქრობენ ჩვენი მოსწავლეები გარემოს დაცვაზე. მათი აზრებისა და დამოკიდებულებების მიმართ ინტერესი განსაკუთრებით ძლიერდება წლის ბოლოს, როცა კიდევ ერთ თაობას უშვებ დამოუკიდებელი ცხოვრების გზაზე, როცა თან გიხარია და ამაყობ და ამავე დროს უზომოდ გიჭირს განშორება. წელს ხომ ჩემი ანანო ამთავრებს სკოლას.

ანანო, ნუცა, თამარი, ანა… გახსოვთ, რამდენი სტატიის თანაავტორები და გმირები არიან?

აი, რას წერს ანანო გაფრინდაშვილი (ჩემი ანანო):

„ის შეუფასებელია, ყველასა და ყველაფერშია და სიცოცხლე ჰქვია. მას ამ სამყაროში, ამდენ გალაქტიკასა და პლანეტას შორის, შეიგრძნობ მხოლოდ ერთადერთზე – დედამიწაზე.

რას ემსახურება ეკოლოგიური განათლება? იმას, რომ ჩვენი რეალური სახე დავინახოთ. დიახ, ჩვენი და არა სხვისი, რადგან ეს რამდენადაც მე მეხება, ზუსტად იმდენადვე გეხებათ თქვენ და სხვებს.

ეკოლოგიური განათლება ფაქტობრივ ცოდნასთან ერთად გულისხმობს ემპათიას, რის გარეშეც ვერ იარსებებს დედამიწაზე სიცოცხლე და თანაცხოვრება. სწორედ ემპათიის ნაკლებობის გამოა, აქამდე რომ მოვედით. გავიგოთ, რა სჭირს დედამიწას და მისი გაჭირვება ჩვენ როგორ გვავნებს, ან ჩვენ თუ ჯერ ვერ გვავნებს, მაშინ დავფიქრდეთ ჩვენს წვლილზე პრობლემაში.

მართალია, რთულია, მოსთხოვო ამ სახის ემპათია ადამიანს, რომელსაც მასლოუს პირამიდის წვერამდე ჯერ კიდევ დიდი გზა აქვს გასავლელი და საკუთარი თავის გადასარჩენად იბრძვის ყოველდღე. თუმცა ეს ადამიანები გაცილებით ცოტა ზიანს აყენებენ დედამიწას, იმათთან შედარებით, ვისაც ქონება, რაღაც სახის ძალაუფლება და ძალაუფლებასთან ერთად მეტი და მეტი ამბიცია აქვთ.

ადამიანურმა ამბიციებმა განვითარების ზენიტში აიყვანა მსოფლიო. გამოთქმაა ასეთი – „რაც არ გვკლავს, გვაძლიერებს“, ხოლო ჩვენს ყოფას დღევანდელი გადმოსახედიდან ასე შევაფასებდი: „რაც გვაძლიერებს, ის გვკლავს“.

ჩვენი მოვალეობაა, გავიაზროთ, რომ ადამიანის, ცხოველის, მცენარის, წვიმის, მზისა თუ თოვლის არსებობა შეუფასებელი და ერთადერთია“.

სტატიის სათაური კი ნუცა სეხნიაშვილის ესედან არის აღებული:

„ბავშვი სათავეა, დასაწყისია დიდი ადამიანისა“, – თქვა ილია ჭავჭავაძემ. შესაბამისად, ის, თუ როგორ პიროვნებად ჩამოყალიბდება ადამიანი, ბავშვობაში წყდება და სკოლას აქვს ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი გავლენა მის აზროვნებასა და ცოდნაზე. მაშასადამე, აუცილებელი ყოფილა ბავშვისთვის სკოლაშივე გარემოს სიყვარულისა და მოფრთხილების ჩანერგვა, რათა ზრდასრულობაშიც გაითვალისწინოს დედაბუნების ინტერესები“.

„დაუვიწყარია სტუმრობა გეოგრაფიულ საზოგადოებაში, ჩვენი სახელმძღვანელოების ავტორთან, მაია ბლიაძესთან შეხვედრა. რადგან ყველა ვერ დაესწრო, ჩვენ მოვაწყვეთ სემინარი და ქალბატონი მაიასგან მიღებული ინფორმაცია გავაცანით ჩვენი სკოლის უფროსკლასელებს. თამაშებისთვის დავამზადეთ ბარათები და პლაკატები. იმედი მაქვს, რომ ჩვენმა ძალისხმევამ შედეგი გამოიღო და იმ დღეს ვიღაც სახლში ოდნავ უფრო მეტი ცოდნითა და შეგნებით წავიდა.

გერმანულის გაკვეთილიც ხშირად ქცეულა ბუნების დაცვაზე არგუმენტების მოყვანის, დასაბუთებისა და ახალი ინფორმაციების შეცნობის სივრცედ, ოღონდ, რა თქმა უნდა, გერმანულად და ბოლოს ნასწავლი სიტყვების გამოყენებით. ლეონარდო და ვინჩიმ თქვა, ბუნება ისეა მოწყობილი, რომ ყველგან რაღაცას ასწავლისო. არც ეს შემთხვევაა გამონაკლისი და ვიტყოდი, რომ ახალ-ახალი ინფორმაციები ბუნების დაცვაზე ყველგან გვხვდება: დასვენებაზე ისტორიის მასწავლებლისგან, წინა დღეს რომ შეამჩნია, ვიღაცა სიგარეტის ნამწვავს მანქანიდან აგდებდა და თავაზიანად სთხოვა, აიღე და გადააგდეო; კლასელისგან, სკოლის შემდეგ ავტობუსის გაჩერებაზე ახალ ნიღაბს რომ იკეთებდა და გადაკვრით გვითხრა, თურმე სამედიცინო ნიღბის საყურეებში ჩიტები იხლართებიან ნაგავსაყრელზე და გადაგდებამდე მათი დაძრობა ჯობიაო; ხშირად მასწავლებლები ექსკურსიების, პიკნიკის ან საქველმოქმედო გამოფენა-გაყიდვების შემდეგ გარემოს დასუფთავებას რომ იწყებენ, ბავშვებს მაგალითს აძლევენ და იმავეს გაკეთებისკენ უბიძგებენ. გარემოსდაცვითი განათლება არ არის კონკრეტული საგანი, ის ყველა სხვა საგნის და ყოველდღიური ცხოვრების ნაწილია“.

აი, ასეთი მოსწავლეების გაცილება მიწევს ამ სასწავლო წელს. თითქოს გუშინ მოვიდნენ სკოლაში, ბედნიერები და ცოტა დამფრთხალი სახეებით, თვალებციმციმა ვარსკვლავები.

„ეკოლოგიური პრობლემები თანამედროვე სამყაროს ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი გამოწვევაა, მათი გადაჭრის გზების გამონახვა კი კაცობრიობისთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელი ამოცანაა. ისევე, როგორც ნებისმიერი სხვა საკითხი, მისი მოგვარების ქვაკუთხედიც განათლებაა“, – წერს მეთერთმეტეკლასელი თამარ გადელია.

თამარი იქითა საქართველოდან არის. ყველა ჩვენგანის საოცნებო საქართველოდან.

– მასწ, ხომ არ გგონიათ, ომი იქ დამთავრდა? უკვალოდ არ გამქრალა, ომი მთელი ცხოვრება გრძელდება, ის ჩვენშია. თაობებზე გადმოვიდა და… – მითხრა თამარმა. ვიგრძენი, რომ ორივეს ბურთი გაგვეჩხირა ყელში და ცრემლი მოგვაწვა.

„ჩვენ დაგვავიწყდა, როგორ ვიყოთ კარგი სტუმრები, როგორ ვიაროთ დედამიწაზე მსუბუქად, ისე, როგორც ამას მისი სხვა ბინადრები აკეთებენ“, – არ ვიცი, ვისი სიტყვებია ეს, მაგრამ ვფიქრობ, რომ ეს უნდა იყოს ნებისმიერი ადამიანის ყოველდღიური სამოტივაციო ციტატა. სწორედ ასეთი აზროვნება ვისწავლე და დავუკავშირე მას ჩემი ცხოვრება, რომელიც, ვცდილობ, იყოს ენერგოეფექტური და ეხმარებოდეს გარემოს მდგრადი განვითარების მიზნების შესრულებაში. ხოლო იმისათვის, რომ დაიწყო რაიმე საკითხის მოგვარების გზების ძიება, მნიშვნელოვანია ჯერ მისი შესწავლა და ფაქტების ანალიზი. ჩემთვის ცნობილია, რომ დღეს არსებული გარემოს პრობლემების მოსაგვარებლად კომპლექსური მოქმედებაა საჭირო. ამის გამო, მიმაჩნია, რომ ჩვენ ვართ ერთი დიდი სისტემის ნაწილი, რომლის თითოეული კომპონენტის ფუნქციონირება ერთნაირად გამართული უნდა იყოს, ერთ-ერთის მორღვევა კი გამოიწვევს მთელი მექანიზმის მოშლას. ამიტომ, თუ ფეხით დავდივარ, არ ნიშნავს, რომ შემიძლია ვიხმარო განუსაზღვრელი რაოდენობის პლასტმასა ან ქაღალდი. როგორც სკოლის მოსწავლეს, ზემოთ ხსენებული მასალებისგან დამზადებული პროდუქცია ნამდვილად მჭირდება, მაგრამ გამოსავალი შემდეგშია – ერთჯერადის ნაცვლად ვიყენებ მრავალჯერად მინის ბოთლს. მაქსიმალურად ვავსებ რვეულის თითოეულ გვერდს, სანამ მეორეზე გადავალ. ჩემი ცხოვრება სავსეა ასეთი მარტივი ელემენტებით“.

აი, ასეთია თამარი. ხან მხიარული და ხმაურიანი, ხან კი დაფიქრებული და სევდიანი. მიზეზი არ ვიცოდი. ძალიან ჭკვიანი და გონიერი თამარი გამორჩეული და წარმატებული მოსწავლეა. არჩევანი გავაკეთეო, მახარა ცოტა ხნის წინ – გარემოს დაცვის მიმართულებით მინდა გავაგრძელო სწავლაო. სადაც უნდა იყოს და რასაც უნდა აკეთებდეს, ვიცი, წარმატებული იქნება.

„ადამიანმა ბუნების შესწავლა ჯერ კიდევ ანტიკური დროიდან დაიწყო. ადამის შვილებსა და ბუნებას შორის ურთიერთობა დროთა განმავლობაში განვითარდა, შემგროვებლებისა და მონადირეების დროიდან ტექნოლოგიურ ხანამდე. მოგვიანებით ბერძნულ და რომაულ ისტორიაში საწვავი და გემთმშენებლობისთვის საჭირო საშენი მასალების მოსაპოვებლად ხმელთაშუა ზღვის აუზში მრავალი მთის ფერდობზე გაიჩეხა ტყე და ამის შედეგად გახრიოკებული ლანდშაფტების ნახვა დღესაც შეიძლება“, – ეს მეთერთმეტეკლასელი თბილი და მოღიმარი ელენე გოჭოშვილია, რომელსაც მუდამ აქვს პასუხი.

მეცხრეკლასელებიც მინდა გაგაცნოთ. ეს ის ასაკია, როცა უკვე კარგად ვუგებთ ერთმანეთს. იციან, რა და როგორ უნდა გააკეთონ. პატარა გამოგონებაც კი აქვს უკვე ლიზი კახეთელიძეს, რომელიც შრომისმოყვარეობით გაგაოგნებთ:

„ნიადაგის დაბინძურებაზე უფრო დეტალურად სკოლაში შევიტყვე და გადავწყვიტე, შემექმნა ორი ნივთი, რომლებითაც გარემოს დაცვას მცირედ შევძლებდი. პირველ გამოგონებაში დაპატარავებული ტანსაცმელი გადავაკეთე ჩანთებად. ამით შევამცირე პოლიეთილენის გამოყენება, რომელიც საკმაოდ დიდ გავლენას ახდენს გარემოზე. ზუსტად პოლიეთილენის პარკების გამო იღუპება უამრავი წყალქვეშა ცხოველი, რადგან მათ ის საკვები ჰგონიათ. მე ასევე შევძელი გადამემუშავებინა ორი რამ – წყლის ბოთლი და ყურის საწმენდი ბამბა. მივიღე მექანიზმი, რომლითაც მცენარეებს ვრწყავ. ბოთლის თავსახურს გავუხვრიტე თავი, შემდეგ კი იქ გავუკეთე ყურის საწმენდი ბამბა. ბოთლში წყლის ჩასხმის შემდეგ მცენარეები მარტივად, უჩემოდ ირწყვება“.

ყველაზე მეტად კი ეთო აბულაძემ და ანა წილოსანმა გამაკვირვეს. მათ ხომ, არც მეტი, არც ნაკლები, მისი უდიდებულესობა მოდა და გარემოზე მისი გავლენა გააკრიტიკეს:

„უამრავი პრობლემიდან ჩემთვის ყველაზე საინტერესო აღმოჩნდა მოდა და მისი გავლენა გარემოზე. გიფიქრიათ, ყოველწლიურად რამდენ ტანსაცმელს ვყიდულობთ, რომლებსაც რამდენიმე გამოყენების შემდეგ ნაგავსაყრელზე მოვისვრით ცუდი ხარისხის გამო? იაფფასიანი სამოსის ყიდვა შემდგომში ნივთის მოხმარების ხანგრძლივობაზე აისახება. ეს ყველაფერი სწრაფი მოდაა, რომელიც იმდენად მალე ცვდება, რამდენად სწრაფადაც შეიქმნა. ტრენდის სწრაფი წარმოება, რეპლიკაცია, დაბალი ფასები – ეს ყველაფერი მნიშვნელოვან ზიანს აყენებს არა მხოლოდ გარემოს, არამედ მყიდველსა და წარმოებაში ჩართულ ადამიანს“, – წერს ეთო.

„სწორედ ამ დროს იძენს განსაკუთრებულ მნიშვნელობას სამოქალაქო მოძრაობები და სწორი პროტესტი. ყველამ უნდა იგრძნოს პასუხისმგებლობა, რომ წინ აღუდგეს მსგავს უსამართლობას სიტყვით თუ საქმით. იმისთვის, რომ ჩვენ, ცალკეულმა ინდივიდებმა, ხელი შევუშალოთ სწრაფი მოდის რისკებს, შეგვიძლია შევიძინოთ ტანსაცმელი მეორადი მაღაზიებიდან, განვაახლოთ ან შევაკეთოთ ჩვენი ძველი სამოსი და ფეხსაცმელი, გავაჩუქოთ და გავყიდოთ ჩვენი ნივთები და ა.შ. ადამიანი ათასობით წელია ზემოქმედებას ახდენს გარემოზე, თუმცა მისი საქმიანობა არასოდეს ყოფილა ისეთი დამაზიანებელი, როგორიც ახლაა. სწორედ ამიტომ გვაქვს მორალური ვალდებულება, მეტი ვაკეთოთ მომავალი თაობებისთვის, რათა შევუნარჩუნოთ ის, რაც ჩვენამდე მოვიდა“, – ასე ზრუნავს ანი გარემოზე.

გლობალურ პრობლემებზე საუბრისას ახალი იდეაც დაიბადა. ნიკა კალანდიას სიტყვები – „დედამიწასთან ლაპარაკი“ – დღის ფრაზად გამოვაცხადეთ. ნომინაციებიც დავაწესეთ: თვის და წლის ფრაზა.

– მასწ, თავიდან მე-7 კლასში განსხვავებულმა გაკვეთილებმა ჯერ გამაკვირვა, მერე მომეწონა და ახლა ვიცი, რომ მაგარი ხართ, – მითხრა თამარმა.

მაგრები, გონიერები, ჭკვიანები თქვენ ხართ. უკეთეს ქვეყანასაც თქვენ ააშენებთ და იქნებ დაბრუნდეთ კიდეც იქითა საქართველოში.

ნუცას სიტყვებით დავასრულებ: „რადგან თანამედროვე სამყაროში ნაკვალევის გარეშე ცხოვრება შეუძლებელია, გარმოსდაცვითი განათლება დამეხმარა შუალედის პოვნაში, რომლისთვისაც ჯერ ვერ მიმიღწევია, მაგრამ მისკენ სვლას ვაგრძელებ“.

წყარო; http://mastsavlebeli.ge

მასწავლებლის მნიშვნელოვანი ჩანაწერები

მასწავლებელი წლის განმავლობაში საკმაოდ ბევრ ჩანაწერს აკეთებს. მათგან განსაკუთრებით საყურადღებოა ის მასალები, რომლითაც მასწავლებელი აანალიზებს მოსწავლის მიერ შესრულებულ შემაჯამებელ სამუშაოებს. ამ ანალიზს დიდი მნიშვნელობა აქვს, როგორც მოსწავლისთვის ასევე თვითონ მასწავლებლისთვის. ანალიზზე დაყრდნობით მასწავლებელს შეუძლია მის მიერ განხორციელებული სასწავლო პროცესის ჰოლისტური გადააზრება და ისე მოახდინოს თვითშეფასება. ხოლო მოსწავლეების შედეგებზე დაყრდნობით მათ მისცეს ქმედითი და ინსტრუქციული უკუკავშირი.

ფაქტია, ყველა მასწავლებელი თემატური ერთეულის ფარგლებში გეგმავს კომპლექსურ/შემაჯამებელ დავალებას, ამზადებს კლასს ამ დავალებისთვის, ატარებს შემაჯამებელ სამუშაოს, მოსწავლეთა ნამუშევრებს აფასებს სოლო ტაქსონომიაზე დაყრდნობით და შედეგები შეაქვს რეესტრის ფორმაში, რომელიც შესაძლოა ასე გამოიყურებოდეს:

კომპლესური/შემაჯამებელი დავალებების რეესტრი

კლასი – 3

საგანი – ბუნებისმეტყველება

სემესტრი – პირველი

#	სახელი და გვარი	#1 შემაჯამებელი/ თემა – მზის სისტემა	#2 შემაჯამებელი/ თემა – ყვავილოვანი მცენარეები	#3 შემაჯამებელი/ თემა – ბუნებრივი მოვლენები	შენიშვნა
1	ნინო ნინუა	მულტისტრუქტურული	მიმართებითი	მიმართებითი
2	მარი ანუა	მიმართებითი	მიმართებითი	მიმართებითი
3	გიორგი მხეიძე	მიმართებითი	გაფართოებული	გაფართოებული
4	საბა ბუაძე	მულტისტრუქტურული	მულტისტრუქტურული	მულტისტრუქტურული
5	ნანა ვადაჭკორია	უნისტრუქტურული	მულტისტრუქტურული	მიმართებითი

მოკლედ მიმოვიხილოთ სოლო ტაქსონომიის თითოეული დონე

პრესტრუქტურული – მოსწავლე ვერ აყალიბებს საკითხს, მოსწავლე ვერ ახერხებს საუბარს თემაზე, იყენებს შეუსაბამო არარელევანტურ ინფორმაციას.

უნისტრუქტურული – მოსწავლეს შეუძლია მხოლოდ ერთი ასპექტის გათვალისწინება და მარტივი ზედაპირული ინფორმაციის ფლობა საკითხთან მიმართებაში.

მულტისტრუქტურული – მოსწავლეს შეუძლია საკითხზე რამდენიმე ასპექტის გათვალისწინება, მათ შორის არსებული მიმართებების გაგების გარეშე.

მიმართებითი – მოსწავლეს შეუძლია გაიგოს რა მიმართებებია ამ საკითხებთან დაკავშირებულ საკვანძო ასპექტებს შორის, ასევე როგორ უკავშირდებიან ისინი ერთმანეთს და ქმნიან მთელს, მთლიანობას.

გაფართოებული – მოსწავლეს შეუძლია მოცემულის/შეთავაზებულ საკითხების /ცნებების მიღმა სტრუქტურის განზოგადება, სტრუქტურის აღქმა მრავალი სხვადასხვა პერსპექტივიდან და იდეების გადატანა ახალ სფეროში

კომპლექსური/შემაჯამებელი დავალებების შედეგების გაანალიზება თითოეული მოსწავლისთვის ნამდვილად რუტინულია, მაგრამ კარგ სურათს იძლევა, როცა თითოეული მოსწავლის პროგრესის თუ რეგრესის დონეზე გავაანალიზებთ სიტუაციას. ასევე ეფექტურია მასზე დაყრდნობით ჩვენ მიერ განხორციელებული სასწავლო კურსის თვითშეფასებაც მოვახდინოთ.

გთავაზობთ ზემოთ მოცემულ მასალებზე დაყრდნობით მასწავლებლის მიერ გაკეთებული ანალიზების მინი – ნიმუშებს

მოსწავლე -ნანა ვადაჭკორია

კლასი – 3

საგანი ბუნებისმეტყველება

ნანამ მიმდინარე სასწავლო წლის პირველ სემესტრში დაძლია მასალა, კარგი პროგრესი აჩვენა და სერიოზულ წარმატებებს მიაღწია. ბუნებისმეტყველების პირველი თავის შესწავლისას მან შეძლო მხოლოდ ცალკეული ასპექტის გათვალისწინებით ამ თავის (მზის სისტემა) ძირითადი ცნებების ათვისება საკითხთან მიმართებაში. მეორე თავის(ყვავილოვანი მცენარე) შესწავლისას კი მან შეძლო შესასწავლ საკითხზე რამდენიმე ასპექტის გათვალისწინება, თუმცა მათ შორის არსებული მიმართებების გაგების გარეშე. მესამე თავის (ბუნებრივი მოვლენები) შესწავლისას კი მან წარმატებით გაიაზრა, რა მიმართებებია საკვანძო ასპექტებს შორის, ასევე როგორ უკავშირდებიან ისინი ერთმანეთს და ქმნიან მთელს, მთლიანობას.

მოსწავლე -ნინო ნინუა

კლასი – 3

საგანი ბუნებისმეტყველება

ნინომ მიმდინარე სასწავლო წლის პირველ სემესტრში წარმატებით დაძლია მასალა და მნიშვნელოვან წარმატებებს მიაღწია. ბუნებისმეტყველების პირველი თავის შესწავლისას (მზის სისტემა) მან შეძლო შესასწავლ საკითხზე სხვადასხვა ასპექტის გათვალისწინება, თუმც მათ შორის არსებული მიმართებების გაგების გარეშე. მეორე და მესამე თავის ( ყვავილოვანი მცენარე, ბუნებრივი მოვლენები) შესწავლისას კი მან წარმატებით გაიაზრა, რა მიმართებებია საკვანძო ასპექტებს შორის, შეუძლია ახსნას, როგორ უკავშირდებიან ისინი ერთმანეთს და ქმნიან მთელს, მთლიანობას.

მოსწავლე -გიორგი მხეიძე

კლასი – 3

საგანი ბუნებისმეტყველება

გიორგიმ მიმდინარე სასწავლო წლის პირველ სემესტრში ბრწყინვალედ დაძლია მასალა, ბუნებისმეტყველების პირველი, მეორე და მესამე თავის შესწავლისას წარმატებით გაიაზრა, რა მიმართებებია საკვანძო ასპექტებს შორის, კრიტიკულად გაიაზრა, როგორ უკავშირდებიან ისინი ერთმანეთს და ქმნიან მთლიანს. მეორე და მესამე თავის შესწავლისას წარმატებით შეძლო შესასწავლი ცნებების მიღმა სტრუქტურის განზოგადება, სტრუქტურის აღქმა მრავალი სხვადასხვა პერსპექტივიდან და იდეების გადატანა ახალ კონტექსტში.

ყველა მასწავლებელს ჩანაწერების გაკეთების თავისებური სტილი აქვს, თუმცა შემაჯამებელი დავალების შედეგებზე დაყრდნობით განხორციელებული ანალიზი მასწავლებლის მიერ განხორციელებული აქტივობებიდან ერთ-ერთი არსებითი კომპონენტია.

გამოყენებული ლიტერატურა:

Collis, K. (1982). Evaluating the Quality of Learning: The SOLO Taxonomy. New York: Academic Press.
https://ganatldi.ge/app/uploads/2019/03/განმავითარებელი-შეფასება-და-დიფერენცირებული-სწავლება.pdf
ვულფოლკი, ა. (2009). განათლების ფსიქოლოგია. თბილისი: ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის გამოცემა .
http://mastsavlebeli.ge/?p=32092

წყარო http://mastsavlebeli.ge

წერითი დავალება ,,რაფთ“

კონსტრუქტივიზმის მიხედვით, მოსწავლე სწავლის პროცესის აქტიური მონაწილეა და არა ინფორმაციის პასიური მიმღები. სწავლების კონსტრუქტივისტული მეთოდოლოგია ემყარება პრინციპს, რომლის მიხედვით, ნებისმიერი სახის ცოდნის მიღება გულისხმობს ამ ცოდნის კონსტრუირებას ანუ აგებას. მოსწავლის მიერ ცოდნის აგება, ცხადია, არ გულისხმობს მასწავლებლის მიერ ცოდნის უბრალოდ გადაცემას მოსწავლისათვის.

მოსწავლე ყველაზე კარგად ითვისებს მაშინ, როდესაც ახალი ინფორმაცია ნათლადაა დაკავშირებული იმასთან, რაც მან უკვე ისწავლა.

წერითი დავალება „რაფთ“ გულისხმობს მოსწავლის გააზრებულ არჩევანს წერითი დავალების შესრულებისას, რომელიც ხელს უწყობს დიფერენცირებულ სწავლებას. „რაფთ“ არის შემდეგი სიტყვების აკრონიმი: როლი, აუდიტორია, ფორმა.

მასწავლებელს შეუძლია სთხოვოს მოსწავლეებს, დაფიქრდნენ შესასწავლი მასალის შინაარსზე და მოემზადონ წერითი დავალების შესასრულებლად. თუმცა, ვიდრე წერას დაიწყებენ, მათ უნდა გადაწყვიტონ, ვის როლს მოირგებენ, ვისი პოზიციის გამოხატვას შეეცდებიან საკუთარი ნაწერით. ამის შემდეგ მოსწავლემ უნდა შეარჩიოს აუდიტორია, რომელსაც მიმართავს. როლისა და აუდიტორიის შერჩევის შემდეგ, მოსწავლე გადაწყვეტს, რა ფორმით სურს სათქმელის გამოხატვა, ვისი პერსპექტივიდანაც წერს ავტორი – ვინ წერს? ისტორიკოსი, ჟურნალისტი, დისიდენტი, ჯარისკაცი, მოსწავლე, პოლიტიკოსი და სხვ.

აუდიტორია, რომლისთვისაც წერს ავტორი – ვისთვის იწერება? სამეცნიერო ჟურნალის მკითხველები, მოზარდები, ახალგაზრდები, უფროსი თაობა, მასწავლებლები, ქვეყნის მთავრობა, პოლიტიკური პარტია, ქვეყნის ლიდერი, რომელსაც ომი აქვს ჩაფიქრებული და სხვ.

როგორია ნაწერის ფორმა? სტატია, მოხსენება, წერილი, ბლოგი და სხვ.

რა თემას ეხება ნაწერი? რეზა შაჰის ბიოგრაფია, თერგდალეულთა როლი ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობაში, კათოლიკე მისიონერთა მიერ დანახული მე-17 საუკუნის საქართველო და სხვ. დიფერენცირებული სწავლების ინსტრუმენტები.

მასწავლებელს შეუძლია „რაფთ“ ფორმის რომელიმე ნაწილი თავად შეავსოს, მაგალითად, ჩამოთვალოს რამდენიმე თემა და სთხოვოს მოსწავლეებს, აირჩიონ ერთ-ერთი. მას, ასევე, შეუძლია, მოსწავლეებს შესთავაზოს სრულიად შეუვსებელი ფორმა და მათ დაუტოვოს არჩევანი, საკუთარი ინტერესების მიხედვით შეავსონ იგი. ის, თუ რა ფორმით იქნება მიწოდებული ინსტრუმენტი, დამოკიდებულია სასწავლო მიზნებზე, გაკვეთილის სპეციფიკასა და მოსწავლეების მახასიათებლებზე.

„რაფთ“ არის წერითი დავალების შესრულების შემოქმედებითი სტრატეგია. იგი იძლევა დიფერენცირებული სწავლების მიდგომების გამოყენების შესაძლებლობას. მისი გამოყენებით მოსწავლე საკუთარ თავს მოარგებს კონკრეტულ როლს და ურთიერთობას ამყარებს მის მიერ შერჩეულ კონკრეტულ აუდიტორიასთან, რაც მასწავლებელს შესაძლებლობას აძლევს, შეაფასოს მოსწავლის რეალური გამოცდილება, ცოდნა და შეხედულებები გარკვეულ საკითხებზე.

ზოგადად, მასწავლებელს უნდა ახსოვდეს, რომ ისეთ სამუშაოში, რომელიც მოსწავლეთა ინტერესებს ითვალისწინებს, მოსწავლეები მეტი ენთუზიაზმით და ხალისით ერთვებიან. სკოლა მათთვის იქცევა ადგილად, სადაც ყველა მოსწავლეს აქვს საკუთარი შესაძლებლობების რეალიზებისა და გაუმჯობესების შესაძლებლობა.

როდის გამოვიყენოთ? „რაფთ“-ის გამოყენება შესაძლებელია ყოველთვის, როცა მასწავლებელი საჭიროდ ჩათვლის წერითი დავალების მიცემას მოსწავლეებისთვის. მისი მიზანი შეიძლება იყოს მოსწავლეების განვითარება გარკვეული მიმართულებით. შეიძლება ეს იყოს მაგალითად, პროექტის შეჯამება, „რაფთ“ წერითი დავალება მოსწავლეებმა შეიძლება შეასრულონ გაკვეთილზე ან მის შემდეგ, როგორც საშინაო დავალება. მასწავლებელმა უნდა წაახალისოს მოსწავლეები, მოიძიონ ინფორმაცია ვებბმულებზე, ჟურნალებში, გაზეთებსა და წიგნებში. გარდა იმისა, რომ ეს ინსტრუმენტი დიფერენცირების კარგ შესაძლებლობას იძლევა, მისი გამოყენებით მასწავლებელს შეუძლია შეაფასოს როგორც მოსწავლეთა წინარე ცოდნა, ისე თემის შესწავლის პროცესში მოსწავლის მიერ საკითხის გაგებისა და გაანალიზების ხარისხიც. გარდა ამისა, ამ ფორმით შესრულებულ დავალებაში კარგად ჩანს, როგორ შეუძლია მოსწავლეს საკითხების/მოვლენების შეფასება და რა ახალი იდეები გაუჩნდა მას.

როგორ გამოვიყენოთ?

განსაზღვრეთ გაკვეთილის მიზანი;
გააცანით მოსწავლეებს „რაფთ“ წერითი დავალების ინსტრუქცია, მისი შინაარსი და სასწავლო მიზანი;
უპასუხეთ მოსწავლეთა კითხვებს და სთხოვეთ, დაიწყონ მუშაობა;
სთხოვეთ მოსწავლეებს, გაუზიარონ თავიანთ მეწყვილეებს შესრულებული ნაშრომის პირველადი მონახაზი და მისცენ ერთმანეთს განმავითარებელი უკუკავშირი.

ისტორიისა და სამოქალაქო განათლების გაკვეთილზე ჩემ მიერ გამოყენებული მაგალითების ცხრილი:

დისკრიპტორი	განმარტება	მაგალითი
როლი	ვისი პერსპექტივიდანაც წერს	ისტორიკოსი, მემატიანე, ჟურნალისტი, სამოქალაქო აქტივისტი, დისიდენტი, პარლამენტარი, გიდი და სხვა.
აუდიტორია	ვისთვისაც იწერება	მთავრობა, პოლიტიკური პარტია, არასამთავრობო ორგანიზაცია, ადგილობრივი თვითმმართველობა, ქვეყნის ლიდერი, მასწავლებელი, ახალგაზრდები და სხვა.
ფორმა	როგორია ნაწერის ფორმა?	მოხსენება, პეტიცია, სტატია, წერილი, ესე, თხზულება, ბლოგი და სხვა.
თემა	რა თემაზეა ნაწერი?	გიორგი სააკაძე-მედროვე თუ პატრიოტი, რეზა შაჰის ბიოგრაფია, თერგდალეულთა როლი ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობაში, კათოლიკე მისიონერთა მიერ დანახული მე-17 საუკუნის საქართველო, ვოლტარიანელობა საქართველოში, არასრულწლოვანთა დანაშაულის პრევენციის გზები, მირანდას გაფრთხილება და შენი უფლებები და სხვა.

თუ მოსწავლეების ნაშრომის შეფასებას „ჩექლისტით“ ან რუბრიკით აპირებთ, მაშინ გააცანით ისინი მოსწავლეებს. ეს მათ გაუადვილებს თანაკლასელისთვის უკუკავშირის მიცემას.

როცა მოსწავლეები დაასრულებენ მუშაობას და ჩათვლიან, რომ მზად აქვთ ნაშრომის საბოლოო ვერსია, სთხოვეთ მათ, გადმოგცენ ისინი. შესაძლებელია მცირე ჯგუფების შექმნა ერთმანეთისთვის გაზიარების მიზნით. ეს მოსწავლეებისთვის კიდევ უფრო საინტერესოს გახდის პროცესს, რადგან მათ ნამდვილად ეყოლებათ აუდიტორია, რომელსაც მიმართავენ.

ზემოთქმულიდან გამომდინარე, შეიძლება ითქვას, რომ სწავლების მეთოდების ეფექტიანი გამოყენება მოსწავლეთა მოტივაციის ამაღლების ერთ-ერთი წინაპირობაა.

გამოყენებული ლიტერატურა:

,,ეფექტიანი სწავლება“, გამოცდების ეროვნული ცენტრი, კვლევის დეპარტამენტი;
,,განმავითარებელი შეფასება და დიფერენცირებული სწავლება“, მარიანა ხუნძაყიშვილი, სარა ბივერი წყარო http://mastsavlebeli.ge

დიფერენცირებული დავალებები ეფექტური შედეგებისთვის

სასწავლო პროცესის ეფექტიანობას მოსწავლეთა ეფექტური შედეგები განსაზღვრავს, რომელთა მისაღწევად ეფექტური საშუალებებია საჭირო. დიფერენცირებული დავალება ამ კუთხით გამორჩეულია. ის უშუალო ზეგავლენას ახდენს მოსწავლის:

ზრდაზე,
მოტივაციაზე
და ეფექტურობაზე.

ამ დავალებათა ინდივიდუალური სტილი და თავისებურებები ქმნის „წარმატების სიტუაციას“, რომელიც განსხვავებული უნარების, ცოდნის, მოტივაციისა და ინტერესების მქონე მოსწავლეებს წინსვლის რეალურ შანსს აძლევს, უფრო მეტიც, ეხმარება მათ, „დაგეგმონ“ წარმატება.

დიფერენციაციის თეორიის პრაქტიკაში გამოყენებისას:

მასწავლებელმა ზუსტად იცის, რა არის მნიშვნელოვანი გაკვეთილში;
მასწავლებელი აცნობიერებს, აფასებს და ეყრდნობა მოსწავლეთა შორის განსხვავებას;
სწავლება და შეფასება ურთიერთკავშირშია;
მასწავლებელი აკვირდება და არეგულირებს შინაარსს, პროცესსა და შედეგს;
მოსწავლეთა ინდივიდუალური წარმატება და წარმატების მაქსიმალური ზრდა – ორი მთავარი მიზანია;
სწავლების ყოველ ეტაპზე (დაგეგმვა, სწავლება, შეფასება) ლავირება აუცილებელია დიფერენციაციის განსახორციელებლად.

დიფერენცირებული სწავლებისას ყურადღება ექცვა შემდეგ კომპონენტებს:

გარემოს დიფერენცირებას,
შინაარსის დიფერენცირებას,
პროდუქტის დიფერენცირებას,
პროცესის დიფერენცირებას
და სწავლის მოდალობების დიფერენცირებას.

დიფერენცირებული დავალების ნიმუში ისტორიული ხასიათის ტექსტთან მუშაობის დროს:

საგანი – ისტორია; კლასი – VII; თემა – ბრინჯაოს ხანა/ძველი აღმოსავლეთი

მასწავლებელი მოსწავლეებს სთავაზობს ტექსტს პუნიკური ომების შესახებ და სთხოვს:

დავალება N1. „წაიკითხეთ ტექსტი და შეავსეთ ცხრილი“:

N	კითხვა	ძირითადი მინიშნებები ტექსტში
1	ჰანიბალის არმიის თავდასხმა რომის ჯარზე
2	კანესთან ბრძოლა ძვ. წ. 216 წელს
3	ომის დასასრული

დავალება N2. წაიკითხეთ ტექსტი და ასოციაციის მიხედვით იპოვეთ პასუხი კითხვაზე: „რომელია ზედმეტი?“

N	ძირითადი ცნებები, ტერმინები, ფაქტები, პერსონალიები, თარიღები	პასუხები
1	ჰანიბალი
2	„ბატებმა იხსნეს რომი“
3	ესპანეთი
4	ანძა
5	კართაგენი
6	ძვ. წ. 202 წელი
7	გალები
8	ნიბელუნგები
9	სციპიონი
10	აღლუმი

დავალება N3. წაიკითხეთ ტექსტი და იპოვეთ „ძირითადი სიტყვები“ და მათი დამახასიათებელი ნიშნები:

N	ცნების, ტერმინის დამახასიათებელი ნიშანი	ცნების, ტერმინის დასახელება
1	რომაული ფლოტი	……………………
2	…………………………….	რომის სენატი
3	ფართო ველი, დაბლობი ქალაქის კედელთან, სადაც იკრიბებოდნენ რომის მოქალაქეები	………………… ………
3	………………………………….. …………………………………	სენატი
4	კუნძული, რომლის დაუფლებისთვისაც ერთმანეთთს ებრძოდნენ რომი და კართაგენი	………………………….
5	…………………………………….	სახალხო კრება

ამ ტიპის დავალებები ხელს უწყობს პროდუქტის დიფერენცირებას, ძირითადი ცნებების, ტერმინების გააზრებას, მთავარი სათქმელის, არსებითი შინაარსის ამოღებას ტექსტიდან.

დიფერენცირებული მიდგომის გამოყენებისას მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსწავლის მოსწრების დონე. ამ მხრივ მოსწავლეები ძირითადად 3 დონედ იყოფიან: სუსტ, საშუალო და ძლიერ მოსწავლეებად.

სუსტი – არასაკმარისად მომზადებული მოსწავლეები არიან ისინი, რომლებიც დიდ ინტერესს არ ამჟღავნებენ ისტორიის საგნის მიმართ და თითქმის არ გააჩნიათ ისტორიულ მასალასთან დამოუკიდებლად მუშაობის უნარი. მათ არ შეუძლიათ ისტორიული მასალის აღქმა, წარმოსახვა, გადამუშავება, ემოციური დამოკიდებულების გამომჟღავნება, დამოუკიდებლად გაანალიზება და შედარება. ისინი მასალას ითვისებენ მრავალჯერადი გამეორების გზით და ამას ყოველთვის სათანადოდ ვერც ახერხებენ, დავალებების შესრულებას ანდომებენ ბევრ დროს;
საშუალო – შედარებით განვითარებული უნარების მქონე მოსწავლეები არიან ისინი, რომლებსაც უჭირთ, ერთბაშად აღიქვან საკითხის არსი, გამოყონ კანონზომიერებები. ამისთვის სჭირდებათ გარკვეული დრო, მაგრამ შეუძლიათ დაინახონ ზოგადში კერძო და კერძოში – ზოგადი. სათანადო დახმარების პირობებში ამ ჯგუფის მოსწავლეებს შეუძლიათ, თავი გაართვან ძლიერი დონის მოთხოვნებსაც;
ძლიერი – ეს ის მოსწავლეები არიან, რომლებიც დამოუკიდებლად ასრულებენ რთულ სავარჯიშოებს, შეუძლიათ ცოდნის გამოყენება უცნობ სიტუაციაში და აქვთ შემოქმედებითი უნარები, გამოყოფენ საკითხიდან არსებითს, ძირითადს, კანონზომიერს, იღებენ მაღალ შეფასებებს.

დიფერენციაციის დროს ნებისმიერი დავალება – მიმდინარე, თემატური და შემაჯამებელი – სხვადასხვა დონისაა და განსხვავებულია უნარ-ჩვევების კუთხითაც. მოსწავლეს შეუძლია,შეცვალოს დავალება ან ხელახლა შეასრულოს იმავე დონის სხვა დავალება. შეფასება დამოკიდებულია დავალების სირთულეზე, მოსწავლეთა თვითშეფასებაში კი გამოჩნდება, რამდენად სწორად იქნა შერჩეული დონე.

დიფერენცირებული დავალებების ალგორითმები:

ცოდნის დონე

დიფერენცირებული დავალების სახეები

კითხვა ამოცანა დავალება

1 დონე – მოსწავლე ავლენს ბაზისურ ცოდნას და უნარებს („სუსტი დონე“)

(შეფასება „3-4-5-6“)

მიზანი: ცოდნის აღქმა /გააზრება/გაცნობიერება/ დამახსოვრება

მასწავლებლის მიერ შეთავაზებული ინფორმაცია მთელი კლასისთვისაა გამიზნული და გულისხმობს სხვადასხვაგვარი სავარჯიშოების შესრულებას, როგორიცაა:

– გამოტოვებული სიტყვების ჩასმა;

– არასაკმარისი ინფორმაციის მიგნება;

-ჭეშმარიტი და მცდარი ინფორმაციის განსხვავება/ტექსტში ამოცნობა.

რა ეწოდება…

რომელ წელს…

ვინ დაწერა…

რას გულისხმობს…

რა არის გამოსახული…

სხვადასხვა ტიპის სავარჯიშოების შესრულება შესაბამისი ალგორითმის მიხედვით (მასწავლებლის დახმარებით)

შემოქმედებითი ხასიათის:

მოიყვანე მაგალითები (დაასახელე ფაქტები)… მტკიცებულება, არგუმენტი…

გვიამბე… რა მოხდა…

პრაქტიკული ხასიათის:

დახატე სქემა (ნახატი, გრაფიკი)…

წაიკითხე ნაწყვეტი…

შეადგინე გეგმა…

2 დონე – მოსწავლე ავლენს ცოდნის და უნარების „საშუალო“ დონეს

(შეფასება – „7-8“)

მიზანი: ცოდნის გამოყენება პრაქტიკულ კონტექსტში

– 2-3 სავარჯიშოს შესრულება

როგორი მიზანია…

რა აერთიანებთ…

რით განსხვავდება…

რატომ…

რა არის ძრითადი აზრი…

რით აიხსნება ის, რომ…

დავალება, რომელსაც მოსწავლე ალგორითმის მიხედვით დამოუკიდებლად ასრულებს და იყენებს ანალიზს, კრიტიკულ აზროვნებას

შემოქმედებითი:

იპოვე ფაქტები, რომლებიც ამტკიცებს… შეადარე… ახსენი…

პრაქტიკული:

ააგე სქემა (დიაგრამა, გრაფიკი)…

შეავსე სქემა… შეადგინე სქემა ნახატის მიხედვით…

3 დონე – მოსწავლე ავლენს ცოდნის და უნარების მაღალ, „ძლიერ დონეს“ და შემოქმედებითად უდგება საკითხს

(შეფასება „9-10“)

მიზანი: ცოდნის შემოქმედებითად გამოყენება

– მოსწავლეს არ აქვს ამოცანის/პრობლემის გადაწყვეტის მზა შაბლონი/ნიმუში;

– ახალ სიტუაციაში თავად გადაწყვეტს, რა და როგორ გამოიყენოს და ორიგინალურად, შემოქმედებითად გადაწყვეტს პრობლემას.

რა განსხვავება შეიძლება დავინახოთ…

დაამტკიცე ან უარყავი მოსაზრება…

რა დასკვნა შეიძლება გამოვიტანოთ…

რა პირობებია აუცილებელი იმისთვის, რომ…

დავალება, რომელიც ითხოვს ცოდნის გამოყენებას ახალ (არასტანდარტულ) გარემოში; ცოდნის ინტეგრირება

თეორიული:

გააკეთე შედარებითი ანალიზი (კლასიფიკაცია);

განაზოგადე…

შეაფასე მნიშვნელობა…

როგორ წარმოგიდგენია, რა გზით შეიძლება გადაიჭრას პრობლემა…

გამოიტანე დასკვნა…

დაწერე თხზულება…

მოამზადე პროექტი…

პრაქტიკული მაგალითი VII კლასის ისტორიის სასწავლო კურსიდან

თემა – პრეისტორია/ქვის ხანა

გაკვეთილის დასაწყისში მასწავლებელი მოსწავლეებს ურიგებს „მოსწავლის სამახსოვროს“:

მოსწავლის სამახსოვრო

1. ყურადღებით წაიკითხე დავალების შენი ვარიანტი;

2. გაიაზრე ყოველი მოქმედება;

3. შენი სურვილები შეუსაბამე სასწავლო ამოცანას;

4. ამოირჩიე ის დავალება, რომელიც ყველაზე მეტად შეესაბამება შენს შესაძლებლობებს;

5. შეეცადე, საკუთარ თავს აუხსნა, რომ საუკეთესო არჩევანი გააკეთე;

6. ახლა მთელი ყურადღება მიმართე დავალების შესრულებისკენ;

7. გააანალიზე და შეაფასე მიღებული შედეგები და შენი არჩევანის სისწორეში დარწმუნდი.

დიფერენცირებული დავალების შესრულების ინსტრუქცია

შეასრულე დავალება „თავისუფალი არჩევანის“ მიხედვით:

ü ვისაც სურს ცოდნის გამოვლენა და განმტკიცება, ამოირჩიოს დავალება N1;

ü ვინც ფიქრობს, რომ მასალა მტკიცედ აქვს ათვისებული და შეუძლია ცოდნის მაღალ დონეზე გამოვლენა, ამოირჩიოს დავალება N2;

ü ვინც ფიქრობს, რომ კარგად იცის მასალა და სურს, თავისი ძალები და შესაძლებლობები გამოავლინოს, ამოირჩიოს დავალება N3.

გაკვეთილის თემა	სუსტი (ბაზისური) დონე	საშუალო დონე	ძლიერი დონე
ადამიანის წარმოშობა	დაასახელე უძველესი ადამიანის შრომის იარაღი.	რით განსხვავდებოდა უძველესი ადამიანი თანამედროვე ადამიანისგან? რა აქვთ მათ საერთო?	მოიგონე მოთხრობა უძველეს ადამიანზე.
უძველესი ადამიანიდან გონიერი ადამიანისკენ	დაასახელე გამოგონება, რის გამოც უძველეს ადამიანს ეწოდა „გონიერი“.	განსაზღვრე ცეცხლის როლი ადამიანის ცხოვრებაში.	გააანალიზე, რით განსხვავდებოდა გვაროვნული თემი და სამეზობლო თემი ერთმანეთისგან.
უძველესი ადამიანის რელიგია და კულტურა	რა არის რელიგია? როგორ წარმოიშვა რელიგია? რას სცემდა თაყვანს უძველესი ადამიანი?	ყველაზე ხშირად რას გამოსახავდნენ უძველესი ადამიანები თავიანთ ნახატებზე? რით ახსნი ამას?	შეადგინე მოთხრობა ქვის ხანის ადამიანზე, რომელიც უძველესი მხატვრების ნახატებით სარგებლობდა.
მიწათმოქმედებისა და მესაქონლეობის წარმოშობა	როგორ წარმოიშვა სამიწათმოქმედო და მესაქონლეთა საზოგადოება?	როგორ მოხდა ადამიანების გაერთიანება ტომებად? დაასახელე ტომის დამახასიათებელი ნიშნები.	რას წარმოადგენდა „უხუცესთა საბჭო“? რა არის „სახალხო კრება?“ მათ შორის რომელი უფრო მნიშვნელოვანი იყო? რატომ? შეადგინე ცხრილი და ჩამოწერე, რა ფუნქციები ჰქონდა თითოეულს.
ქვის ხანიდან ცივილიზაციამდე	განმარტე, რას ნიშნავს ცნება „სახელმწიფო“, დაასახელე მისი დამახასიათებელი ნიშნები.	რატომ გამოეყო ხელოსნობა და ვაჭრობა მიწათმოქმედებას და მესაქონლეობას? რა გავლენა მოახდინა მან იმდროინდელი საზოგადოების განვითარებაზე?	რით განსხვავდება სახელმწიფო ქვის ხანის საზოგადოებრივი გაერთიანებისაგან? ააგე შედარებითი ცხრილი.

დიფერენცირებული დავალებების შეთავაზებით მასწავლებელი ქმნის ისეთ სიტუაციას, რომელშიც ყველა დონის მოსწავლის ცოდნა და უნარები გამოვლინდება. ასეთი დავალებები ხელს უწყობს მოსწავლის განვითარებას, აჩვენებს მის დინამიკას, ათვისებული ცოდნისა და უნარების ხარისხს; იქმნება რეალური ინკლუზიური სივრცე, არცერთი მოსწავლე არ არის ჩამორჩენილი; იზრდება მოსწავლის დამოუკიდებლობა, შრომისმოყვარეობა, თავდაჯერებულობა, შემოქმედებითობა, მოტივაცია და შემეცნებითი ინტერესი. დიფერენცირებული დავალებები ეფექტურია სწავლისთვისაც და შეფასებისთვისაც და ამიტომ წარმატებით გამოიყენება სასწავლო პროცესში.