უწყვეტი განათლების პრინციპები და მოდულური საგანმანათლებლო პროგრამების უპირატესობები

თანამედროვე  საგანმანათლებლო პროცესი სწავლებაში ისეთი მიდგომების ჩამოყალიბებას მოითხოვს, რომლის შედეგად მოსწავლე შეძლებს დამოუკიდებლად  შეიძინოს ცოდნა, მასწავლებელი კი მხოლოდ მისი საქმიანობის წარმმართველის როლს შეასრულებს. ასეთი გარემოს შექმნას მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს მოდულური სწავლება, რომელიც დასავლეთის საგანმანათლებლო სივრცეში სულ უფრო პოპულარული ხდება. პედაგოგიკის ფსიქოლოგიაში იგი კომპეტენციების ათვისებისთვის მნიშვნელოვან კომპონენტადაც მიიჩნევა.

ტერმინი „მოდულური სწავლება“ დაკავშირებულია  ცნება „მოდულის“ საერთაშორისო გაგებასთან, რომლის ერთ-ერთი მნიშვნელობაცაა „ფუნქციური ჯაჭვი“, ანუ ერთგვარი კვანძი, რომელიც თავს უყრის სწავლების შინაარსსა და ტექნოლოგიას. ამ დროს სწავლის შინაარსი წარმოდგენილია დასრულებული, დამოუკიდებელი ბლოკების სახით (მაგ., საინფორმაციო ბლოკი, პრაქტიკული აქტივობა და ა.შ..). მოდულური ტექნოლოგია განსაკუთრებით პოპულარული გახდა XX საუკუნის 80-იან წლებში, როდესაც ის ჩაითვალა „მთელი სიცოცხლის განმავლობაში“  სწავლის მნიშნელოვან  საშუალებად.

რა არის ამ მიდგომის არსი? მოდულური სწავლების არსი მდგომარეობს იმაში, რომ მოსწავლე სასწავლო შემეცნებითი საქმიანობისას დამოუკიდებელია (ან მუშაობს მასწავლებლის დახმარებით) და ამ გზით მიაღწევს მოდულის კონკრეტულ მიზანს.

გაკვეთილის მოდულის შექმნა/შესრულება გულისხმობს  შემდეგი პირობების დაცვას:

1. სწავლების შინაარსი წარმოდგენილია დამთავრებული, დამოუკიდებელი ბლოკების (კომპლექსური თემების, საინფორმაციო ბლოკების) სახით;
2. ყოველ თემატურ ბლოკში გამოიყოფა რამდენიმე მოდული:

• 1-ლი მოდული – მასწავლებლის მიერ თემის ძირითადი საკითხების ზეპირი გადმოცემა, ძირითადი ცნებების განმარტება (მას შეიძლება დაეთმოს 1-2 გაკვეთილი);
• მე-2 მოდული – დამოუკიდებელი და პრაქტიკული სამუშაო, სადაც მოსწავლეები მასწავლებლის ხელმძღვანელობით მუშაობენ სხვადასხვა საინფორმაციო წყაროზე, შეიმუშავებენ თხზულების მასალას, განიხილავენ. ამ ეტაპზე ეფექტურია პრაქტიკული გაკვეთილების ჩატარება, კონფერენციების, თამაშების, პრეზენტაციების გამართვა (მას შეიძლება დაეთმოს 3-5 გაკვეთილი);
• მე-3 მოდული – თემის განმეორება და განზოგადება (შეიძლება დაეთმოს 1-2 გაკვეთილი);
• მე-4 მოდული – მთლიანი თემის შესახებ მოსწავლეთა ცოდნის კონტროლი/შემოწმება (შეიძლება დაეთმოს 1-2 გაკვეთილი).

მოცემული მუშაობის დროს მოსწავლეს აქვს ინსტრუქცია, რომელშიც განსაზღვრულია:

• მოდულის ათვისების მიზანი;
• როგორ მოიძიოს სასწავლო მასალა;
• როგორ დაეუფლოს, შეიძინოს ცოდნა ამ მასალის შესახებ;
• როგორ შეამოწმოს შესრულებული დავალების სისწორე.

მასწავლებლის როლია:

• შეადგინოს მოდულის ინსტრუქცია;
• დააზუსტოს რესურსები, საშუალებები;
• მოახდინოს ათვისებული მასალისა და უნარების  კონტროლი და კორექცია.

შეფასებისთვის გამოიყენება:

• კონტროლი;
• თვითკონტროლი;
• მოსწავლეთა ურთიერთკონტროლი;
• მასწავლებლის მიერ გაკეთებული დასკვნა.

კარგი ნიშნის მიღება – მოდულური ტექნოლოგიის დროს ყველაზე ეფექტური მოტივატორია. მოსწავლემ ზუსტად იცის, რომ მისი შრომა შეფასდება მუშაობის ყოველ ეტაპზე და შეფასება ადეკვატურად იქნება გაკეთებული, თუმცა მოდულური სწავლების დროს ძირითადად გამოიყენება განმავითარებელი შეფასება.

აღსანიშნავია, რომ მოდულური ტექნოლოგია ინტეგრირებული ტექნოლოგიაა, რამდენადაც მოითხოვს ლოგიკურ აზროვნებას, რომელსაც მოსწავლე მუდმივად  ამტკიცებს თვითკონტროლისა და მასწავლებლის კონტროლის საფუძველზე, შედეგად კი ვიღებთ კომპეტენტურ მოსწავლე/მასწავლებელს.

აღსანიშნავია, რომ მოდულური სწავლება შეიძლება განხორციელდეს ერთი საგაკვეთილო დროის განმავლობაშიც.  განვიხილოთ მაგალითი:

მოდულური სწავლების ეტაპები ერთი გაკვეთილის ფარგლებში  

საგნობრივი ჯგუფი: საზოგადოებრივი მეცნიერებები.

საფეხური:  საბაზო.

თემა: სახელმწიფოს არსი და ორგანიზაცია.

მიზანი: მოსწავლემ უნდა შეძლოს სახელმწიფოს არსისა  და ორგანიზაციის შესახებ წარმოდგენების ფორმირება; შეიძინოს ცოდნა სახელმწიფოს ძირითადი ნიშნების შესახებ; აღწეროს სახელმწიფოს ტერიტორიული მოწყობის პრინციპი და თავისებურებები კონკრეტული მაგალითების მოყვანით; იმუშაოს სხვადასხვა ტიპის წყაროებზე.

გაკვეთილის ტიპი: ახალი მასალის ახსნის გაკვეთილი;

რესურსები: მოდულის ინსტრუქცია; მსოფლიო პოლიტიკური რუკა; სქემა: „საზოგადოების პოლიტიკური სისტემა“.

I  ეტაპი: მას შემდეგ, რაც მასწავლებელი ჯგუფს გააცნობს გაკვეთილი/მოდულის ზოგად მიზნებს, იწყება   „გონებრვი იერიში“, რომლის   მიზანია წინარე ცოდნის აქტუალიზაცია თემაზე: „საზოგადოების პოლიტიკური სისტემა“ (წინა ცოდნის აქტუალიზაციისას გამოჩნდება მოდულის როგორც ინტეგრირებული სწავლის სისტემის მთელი უპირატესობა, როდესაც მოსწავლეს ცოდნის ტრანსფერის რეალური საშუალება მიეცემა);

ამ ეტაპის დავალებაა: ხელისუფლების  რომელი ტიპის (ქარიზმატული, ტრადიციული/ლეგალური…) დროს შეხვდებით მსგავს სიტუაციას:

ა) ქვეშევრდომებს მოსწონთ   თავიანთი მმართველები და ხელისუფლება;

ბ) მმართველის მხარდაჭერა და ერთგულება თაობიდან თაობას გადაეცემა;

გ) სახელმწიფოს საფუძველს წარმოადგენს იურიდიული ნორმების მიმართ ერთგულება და წესების ზუსტად დაცვა;

დ) ექვემდებარებიან არა ხელმძღვანელის პიროვნებას, არამედ კანონებს, რომლის ფარგლებში ხდება ხელისუფლების წარმომადგენლების არჩევა და ხელისუფლების განხორციელება. სავარაუდო პასუხებია:

• ხელისუფლების ქარიზმატული ფორმა; 1.2. ხელისუფლების ტრადიციული ფორმა; 1.3. ლეგალური ხელისუფლება.

• განსაზღვრეთ თქვენი ცოდნა სქემაზე:

სწორი პასუხი/მაღალი დონე = 4 ქ.

სწორი პასუხი/საშუალო დონე=3 ქ.

სწორი პასუხი/დაბალი  დონე=3 ქ.

არასწორი პასუხი/ყველაზე დაბალი დონე=1/2 ქ.

• შეცდომების გაანალიზება.

მოსწავლის საქმიანობა:  დამოუკიდებლად მუშაობს რვეულებში.

II  ეტაპი: ახალი მასალის ახსნა

მიზანი – გაეცნოს საზოგადოების პოლიტიკურ სისტემას;

ამ ეტაპის დავალებაა: ა) სახელმძღვანელოს ტექსტზე მუშაობა და ცნება –   „საზოგადოების პოლიტიკური სისტემა“ – დამუშავება; 2) კითხვაზე პასუხის გაცემა: „რა როლს ასრულებს საზოგადოების ცხოვრებაში სახელმწიფო“?

მოსწავლე: დამოუკიდებლად მუშაობს ტექსტზე და ლექსიკონზე, და აკეთებს პატარა კონსპექტს/ჩანაწერს.

III  ეტაპი:  ახალი მასალის ახსნა

მიზანი  –  ცნება „სახელმწიფოს“ განსაზღვრა; სახელმწიფოს ძირითადი ნიშნების გაცნობა და შესწავლა.

ამ ეტაპის დავალებაა: ა) სახელმძღვანელოს ტექსტზე მუშაობა; ბ) მასწავლებლის მინი-ლექცია სახელმწიფოს დამახასიათებელ ნიშნებზე და კლასტერის –
„სახელმწიფოს ნიშნები“ – დახატვა.

მოსწავლე: დამოუკიდებლად მუშაობს ტექსტზე და ლექსიკონზე; ისმენს მასწავლებლის მინი-ლექციას და  აკეთებს რვეულში ჩანაწერებს.

IV   ეტაპი: ახალი მასალის ახსნა და მოსწავლეთა დამოუკიდებელი მუშაობა

მიზანი – სახელმწიფოს ტერიტორიული მოწყობის გაცნობა;

ამ ეტაპის დავალებაა: ა) სახელმღვანელოს ტექსტზე მუშაობა და ცნებების –   „უნიტარული სახელმწიფო“, „ფედერაცია“, „კონფედერაცია“ – განმარტება

ბ) თითოეულ ტიპის მიხედვით მაგალითების მოყვანა.

მოსწავლე: დამოუკიდებლად მუშაობს ტექსტზე და ლექსიკონზე; მუშაობს და ადგენს  სქემებს სახელმწიფოს ტიპების მიხედვით. აკეთებს ლოგიკურ დასკვნას, თუ რა რატომ აღმოჩნდა კონფედერაცია  ისტორიულად არაპერსპექტიული?

VII ეტაპზე: განვლილი მასალის კონტროლი:

მიზანი: მიღებული ცოდნის განზოგადება

დავალება: მუშაობა სქემებზე. იპოვეთ შესაბამისობა სახელმწიფოებსა და ტერიტორიული მოწყობის ფორმებს შორის.

მოსწავლე: წერილობით  ასრულებს დავალებას.

	უნიტარული	ფედერაციული	კონფედერაცია
აშშ
რუსეთი
კანადა
პორტუგალია
ბელგია
გერმანია
იტალია
ჩინეთი

V   ეტაპი – პასუხების შემოწმება: მასწავლებელი ამოწმებს მიღებულ  შედეგებს და აკავშირებს მას დასახულ მიზანთან.

მოდულური სწავლებისას მოსწავლის მოტივაცია მაღალია, თანამშრომლობა თითქმის ყველა დონეზეა შემდგარი და საკმაოდ კონსტურქციულია; მოსწავლე თავად ირჩევს სწავლის დროსა და ტემპს, მსჯელობს, აკავშირებს, ხარისხებს, აჯგუფებს, აკეთებს ჩანაწერებს, ამზადებს პრეზენტაციას, განაზოგადებს მასალას.  მასწავლებელი ყველა ეტაპზე აკვირდება მოსწავლეს, ახორციელებს მისი ცოდნის  კონტროლსა და კორექციას, შედეგად კი ვიღებთ კომპეტენციების განვითარებაზე აქცენტირებულ მოსწავლეს, რომელსაც დამოუკიდებლად შეუძლია მართოს თავისი სასწავლო პროცესი, მოიძიოს და აითვისოს მასალა და გააგრძელოს ეს პროცესი უსასრულოდ, მთელი ცხოვრების მანძილზე. ამიტომ ითვლება მოდულური სწავლება უწყვეტი განათლების ერთ-ერთ აქტიურ ხელშემწყობ ტექნოლოგიად.  

 http://mastsavlebeli.ge